Cykl spotkań autorskich zatytułowany „Światło literatury”, przygotowany przez Muzeum Łazienki Królewskie we współpracy ze Wschodnią Fundacją Kultury „Akcent”, nawiązuje do projektów „Oświeceniowa republika władców” i „Oświeceniowa republika marzeń” realizowanych w Łazienkach Królewskich odpowiednio od 2014 i 2015 roku. Na dyskusję o historii odpowiadamy namysłem nad współczesnością. Spotykamy się z twórcami, którzy są na tyle odważni, że w swych dziełach stawiają kluczowe dla naszych czasów pytania, i na tyle rozważni, że nie formułują gotowych i jednoznacznych odpowiedzi.
W 2016 roku gośćmi Łazienek byli wybitni pisarze polscy – Hanna Krall, Wiesław Myśliwski, Wacław Oszajca, Bohdan Zadura, a także István Kovács z Węgier i Mykoła Riabczuk z Ukrainy. Nową edycję spotkań rozpoczniemy od przypomnienia dorobku Ryszarda Kapuścińskiego. Później zaprezentujemy bogate osobowości twórcze Pawła Huelle i Sergiusza Sterny-Wachowiaka, a środkowoeuropejski horyzont naszej refleksji rozszerzy się dzięki rozmowie z litewską powieściopisarką Birutė Jonuškaitė.
Ryszard Kapuściński, jeden z największych humanistów przełomu tysiącleci, w swych diagnozach cywilizacyjnych chętnie odwoływał się do polemiki Samuela Huntingtona z Francisem Fukuyamą, zwracając uwagę na wyjątkowość cywilizacji europejskiej (szerzej – cywilizacji zachodniej) w dziejach ludzkości. To jedyna cywilizacja, która zdolna była do uruchomienia mechanizmów samokrytyki i korekty, dążąc do wewnętrznej naprawy, przedłużającej jej trwanie. Było to doskonale widoczne w okresie oświecenia. Myśl o czasach oświecenia może nas, Europejczyków, skłaniać do cywilizacyjnego optymizmu nawet dzisiaj, kiedy nasz kontynent pogrąża się w kryzysie. Dzieje się tak przede wszystkim za sprawą literatury. To ona wywarła decydujący wpływ na kształt epoki, formując świadomość liderów, którzy potrafili pchnąć życie społeczne na nowe tory.
Czy to możliwe dzisiaj? Czy na granicy epok, po wyczerpaniu się dyskursu postmodernistycznego, w obliczu potężnych zagrożeń możemy ciągle ufać literaturze?
Oto kalendarium spotkań, które odbyły się wiosną 2017 roku:
29 marca: Epoka reportażu. Wieczór z udziałem Alicji Kapuścińskiej poświęcony Ryszardowi Kapuścińskiemu – w 10 rocznicę śmierci. Wprowadzenie: Bogusław Wróblewski.
26 kwietnia: Świat dzieje się jak opowieść. Pisarz w „środowisku mowy”. Spotkanie z Pawłem Huelle – epikiem i dramatopisarzem. Wprowadzenie: Mirosława Modrzewska.
31 maja: Dom jest czymś więcej niż przestrzenią. Spotkanie z Sergiuszem Sterną-Wachowiakiem – poetą, eseistą, prezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Wprowadzenie: Wojciech Kudyba.
28 czerwca: Magia dzieciństwa (i tajemnice serca). Spotkanie z Birutė Jonuškaitė, litewską pisarką urodzoną w Polsce. Wprowadzenie: Łukasz Janicki.
(dr Bogusław Wróblewski)
28 czerwca 2017, godz. 18:00
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Magia dzieciństwa (i tajemnice serca)
Spotkanie z Birutė Jonuškaitė, litewską pisarką urodzoną w Polsce.
Birute Jonuškaitė. Fot Linas Dauksa
Na spotkaniu zaprezentujemy fragmenty utworów Pisarki w interpretacji Danuty Stenki, a jej sylwetkę twórczą przedstawi Łukasz Janicki. W dyskusji prowadzonej przez Bogusława Wróblewskiego będziemy mówili nie tylko o skomplikowanych relacjach polsko-litewskich, ale także o uniwersalnych prawidłowościach ludzkiej egzystencji ujawniających się w twórczości Jonuškaitė – od zanurzenia w arkadii dzieciństwa po ocalenie w ludzkiej pamięci.
31 maja 2017, godz. 18:00
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Dom jest czymś więcej niż przestrzenią
Spotkanie z Sergiuszem Sterną-Wachowiakiem – poetą, eseistą, prezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
Sergiusz Sterna-Wachowiak, 2015, fot. Ireneusz P. Mały
Sylwetkę twórczą Sergiusza Sterny-Wachowiaka przedstawi prof. Wojciech Kudyba. Zachęcimy publiczność do rozmowy z Pisarzem o poszukiwaniu domu – w przestrzeni geograficznej i metafizycznej – i o ludzkich losach w wielokulturowych enklawach dawnego i nowego świata. Dyskusję poprowadzi Bogusław Wróblewski.
26 kwietnia 2017, godz. 18:00
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Świat dzieje się jak opowieść. Pisarz w „środowisku mowy”
Spotkanie z Pawłem Huelle – epikiem i dramaturgiem
Pawel Huelle.
Fot. Iwona Burdzanowska, Lublin 2011 r.
Cechy warsztatu pisarskiego Pawła Huelle na tle klasyki światowej literatury scharakteryzuje prof. Mirosława Modrzewska. W dyskusji, którą poprowadzi Bogusław Wróblewski, zapytamy o mechanizmy pamięci indywidualnej i zbiorowej oraz o wyjątkowość Gdańska jako sceny powszechnego dramatu historii i prywatnych dramatów jednostkowych bohaterów dzieł Pawła Huelle.
29 marca 2017, godz. 18:00
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Epoka reportażu – Ryszard Kapuściński
Wieczór poświęcony pamięci wybitnego reportażysty z udziałem jego żony Alicji Kapuścińskiej
Ryszard Kapuściński w Baku. Fot. archiwum
W dyskusji z udziałem Alicji Kapuścińskiej oraz przyjaciół Autora – dziennikarzy i pisarzy (między innymi Bożeny Dudko, Mirosława Ikonowicza, Krzysztofa Karaska, Istvána Kovácsa, Jarosława Mikołajewskiego, Marka Millera, Anety Wysockiej) spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, jaką rolę w kulturze – i w życiu każdego z nas – odegrały postać i dzieło Ryszarda Kapuścińskiego. Wstęp i prowadzenie – Bogusław Wróblewski.
ROK 2016
23 listopada 2016, godz. 18:00
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Spotkanie z Mykołą Riabczukiem – poetą, eseistą, socjologiem kultury
Fot. Sophie Kandaouroff
Sylwetkę autora przedstawi Bohdan Zadura. Usłyszymy ponadto teksty Mykoły Riabczuka w oryginale i tłumaczeniu na język polski, a w rozmowie – prowadzonej przez Bogusława Wróblewskiego z udziałem publiczności – poprosimy autora o sformułowanie diagnoz i prognoz dotyczących naszej części Europy.
26 października 2016, godz. 18:00
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Spotkanie z Wiesławem Myśliwskim, twórcą wielkich narracji
Wiesław Myśliwski, fot. Jarosław Wach
Podczas spotkania usłyszymy fragmenty powieści pisarza w interpretacji Jerzego Radziwiłowicza, zaś sylwetkę autora przedstawi Bogusław Wróblewski. Spróbujemy przeanalizować również mniej znane aspekty twórczości Wiesława Myśliwskiego, a także dotknąć tajemnic jego warsztatu pisarskiego.
Lektura powieści Wiesława Myśliwskiego skłania do zakwestionowania postmodernistycznego przekonania, że skończył się czas „wielkich narracji”. Wielkie powodzenie jego książek dowodzi, jak bardzo potrzebujemy tego typu opowieści. Co więcej, zapotrzebowanie to nie ogranicza się do starszych pokoleń czytelników o gustach literackich ukształtowanych w minionym stuleciu, bowiem dzieła te znajdują licznych odbiorców także wśród ludzi młodych.
(B.W.)
5 października 2016, godz. 18:00
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Spotkanie z Istvánem Kovácsem – poetą, historykiem, tłumaczem
István Kovács, fot. Jarosław Wach
W czasie spotkania zaprezentowane zostaną wiersze węgierskiego autora i fragmenty jego eseistyki historycznej. Sylwetkę Istvána Kovácsa przedstawi Jerzy Snopek. W dyskusji, którą poprowadzi Bogusław Wróblewski, zastanowimy się nad rolą poezji w życiu narodów środkowoeuropejskich i poprosimy autora o wyjawienie motywacji jego nieustającego i serdecznego zainteresowania polską kulturą.
29 czerwca 2016, godz. 18:00
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Spotkanie z Hanną Krall – reporterką przekraczającą granice reportażu
Fot. Marek Obara
Rozmowę z autorką poprowadzi jej uczeń – reporter i eseista, Mariusz Szczygieł (dyskusja będzie dotyczyła nie tylko zależności między reportażem i literaturą a życiem). Fragmenty wybranych utworów, we własnej interpretacji, przedstawi Maja Ostaszewska. O literackich walorach twórczości Hanny Krall opowie Bogusław Wróblewski.
Literatura faktu i literatura piękna (inaczej: fikcjonalna) to na pierwszy rzut oka zjawiska nieporównywalne. Pisarz-reporter chce być niemal przeźroczystym medium, przez które prześwieca struktura obiektywnie istniejącego świata, podczas gdy świat pisarza-artysty (pisarza-kreacjonisty) wydaje się skrajnie subiektywny. Jednak w przypadku Hanny Krall nie jest to wcale oczywiste. Niektóre zabiegi stosowane przez nią przy reporterskiej rekonstrukcji świata są podobne do metod praktykowanych przez twórców dzieł fikcjonalnych. Sposób podejścia Hanny Krall do materii reportażowej sprawia, że jej dzieła – pozostając zawsze w zgodzie z dostępną człowiekowi prawdą o świecie – przekraczają jednocześnie granice reportażu, noszą wyraźne znamiona artyzmu.
(B.W.)
25 maja 2016, godz. 18:00
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Spotkanie z Bohdanem Zadurą – poetą, prozaikiem, tłumaczem
Fot. Jarosław Wach
Dla większości poetów debiutujących w minionym ćwierćwieczu, a szczególnie w latach dziewięćdziesiątych, Bohdan Zadura jest „żywym klasykiem” – jego twórczość wyznaczała układ odniesienia, wobec którego sprawdzano wydolność i oryginalność innych głosów. Ma bezsporny udział w odnowieniu języka liryki dzięki szczególnemu sposobowi pojmowania relacji miedzy mową potoczną i mową poetycką – poezja Zadury jest częściej intymną rozmową z czytelnikiem niż monologiem lirycznym, a żywa mowa zachowuje według niego bezwzględny prymat nad homogenicznym językiem literatury. Całe pisarstwo Bohdana Zadury oparte jest na ostrej światopoglądowej antynomii jako źródle niewygasającej energii wewnętrznej dzieła. To sprzeczność między podziwem dla klasycznej formy, nad którą chce się panować, a skrajną nieufnością wobec procesu zastygania języka w jakiekolwiek gotowe formuły.
Sylwetkę Bohdana Zadury przedstawi Janusz Drzewucki.
(B.W.)
Łazienki Królewskie w Warszawie, Pałac na Wyspie
Spotkanie z o. Wacławem Oszajcą – poetą i kapłanem
Fot. Małgorzata Wróblewska
Wacław Oszajca – kapłan katolicki, jezuita – prezentuje w swej twórczości poetyckiej postawę religijności otwartej, i to w dwojakim znaczeniu. Po pierwsze otwartej na inne światopoglądy, nawet te od katolicyzmu odległe, jeśli ich podstawą jest troska o człowieka i jego duchowość. Po drugie – otwartej na wszystkie problemy ludzkiej egzystencji, łącznie z doświadczeniem radości płynącej ze smakowania życia, miłości (również w aspekcie erotycznym), ale także śmierci, choroby, przemijania. Jest to liryka, która wydaje się – na wzór oświeceniowy – przekraczać granice kultury narodowej: można ją określić jako w pełni „śródziemnomorską” a jednocześnie niepozbawioną specyficznego rysu środkowoeuropejskiego: niezwykłego połączenia nostalgii i ironii. Twórczość Oszajcy przekonuje, że dla chrześcijanina, ale i dla każdego wrażliwego człowieka przełomu tysiącleci, nie istnieje podział na sacrum i profanum, że to właśnie pełne otwarcie na ziemski dramat człowieka zwykle zostaje uświęcone.
Dawne i najnowsze utwory poety przeczyta Daniel Olbrychski. Sylwetkę o. Oszajcy przedstawi Sergiusz Sterna-Wachowiak.
(B.W.)
