Irena Sławińska

Irena Zofia Sławińska – ur. 1913 w Wilnie, zm. 2004 w Warszawie. Teatrolożka, historyczka i teoretyczka literatury. Ukończyła Gimnazjum im. Elizy Orzeszkowej (matura 1930), polonistykę i romanistykę na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie (magisterium 1935 u prof. Manfreda Kridla). Pracowała jako nauczycielka w wileńskich szkołach średnich, w 1938 r. otrzymała stypendium Funduszu Kultury Narodowej na wyjazd do Paryża, gdzie kontynuowała studia na Sorbonie. W czasie II wojny światowej, za pierwszej okupacji radzieckiej, powróciła do pracy w szkołach w Kownie i Wilnie, a po wkroczeniu Niemców pracowała fizycznie, m.in. jako robotnica rolna. Prowadziła też tajne nauczanie w Wilnie i okolicach, działała w Armii Krajowej. Po wojnie wydostała się z Wilna i w latach 1945-1949 pracowała w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, uzyskując w 1946 r. stopień doktora. Wskutek czystki została usunięta z uczelni. Dzięki pomocy Marii Renaty Mayenowej, koleżanki z Wilna, znalazła chwilowe zatrudnienie w bibliotece Instytutu Badań Literackich jako pracownik techniczny. W 1950 r. otrzymała zaproszenie na Katolicki Uniwersytet Lubelski, gdzie uzyskała kolejne tytuły naukowe: w 1956 r. została profesorem nadzwyczajnym, a w 1969 r. profesorem zwyczajnym.
Po przyjęciu na KUL przez ćwierć wieku pełniła funkcję kierownika Katedry Teorii Literatury, a od 1975 r. kierowała Katedrą Dramatu i Teatru. W latach 1962-1964 piastowała funkcję Dziekana Wydziału Nauk Humanistycznych KUL. Była członkinią Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Komitetu Nauk o Literaturze PAN, Instytutu Badań Literackich PAN, Rady Naukowej Instytutu Sztuki PAN, Rady Programowej Wschodniej Fundacji Kultury „Akcent” oraz wielu międzynarodowych towarzystw literaturoznawczych i teatrologicznych, m.in. FILLM (Międzynarodowa Federacja Literatury i Języka), FIRT (Fédération Internationale de Recherche Théâtrale), SIHCTOB (Societe Internationale d’Histoire Comparée du Théâtre, de l’Opera et du Ballet). Wykładała na wielu zagranicznych uniwersytetach: w Kanadzie (Montreal, 1957), USA (Brown University w Providence, University of Rhode Island, University of Illinois, 1968-1969), Belgii (Katolicki Uniwersytet w Louvain, 1971-1974), Szwajcarii (Fryburg, 1979). Po przejściu na emeryturę (1983/1984) aż do 1992 r. prowadziła w KUL wykłady, seminaria magisterskie i doktoranckie, organizowała sympozja, kontynuowała prace w projektach badawczych, tłumaczyła dramaty Paula Claudela i Oscara Miłosza. Pod jej kierunkiem powstało około 350 prac magisterskich, ponad 40 doktorskich, a 14 z jej doktorantów uzyskało habilitację.
Przez ponad pół wieku była blisko „Tygodnika Powszechnego”, zarówno jako członek zespołu redakcyjnego, jak i szerzej – tego środowiska. W 1978 r. podpisała deklarację niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych. W 1980 r. wygłosiła laudację na cześć Czesława Miłosza podczas wręczenia mu Nagrody Nobla, a rok później była promotorką doktoratu honoris causa KUL dla tego poety. Miała udział w powstaniu (1991) pod kierunkiem prof. Jerzego Kłoczowskiego w Lublinie Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej i do końca była w jego zespole.
Opublikowała blisko pół tysiąca prac naukowych, w tym 15 własnych książek (niektóre w językach francuskim i angielskim), np. Tragedia w epoce Młodej Polski (1948, monografia), Pięć studiów o Norwidzie (1949, współautorka), O komediach Norwida (1953), Sceniczny gest poety (1960), Myśl teatralna Młodej Polski (1966, antologia tekstów z epoki opatrzona komentarzem; redakcja i wstęp), Reżyserska ręka Norwida (1971), Współczesna refleksja o teatrze (1979, synteza), Le theatre dans pensee contemporaine. Anthropologie et theatre (1985), Odczytywanie dramatu (1988), Teatr w myśli współczesnej: ku antropologii teatru (1990), Szlakami moich wód (2004, wspomnienia).
Otrzymała m.in. następujące nagrody i odznaczenia: Nagrodę Towarzystwa Naukowego KUL im. Idziego Radziszewskiego (1986), Nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku za prace nad dramatem i teatrem (1994), Nagrodę im. Ksawerego Pruszyńskiego przyznaną przez Polski Pen Club za twórczość eseistyczną i publicystyczną (1995), Ogólnopolską Nagrodę Literacką im. Franciszka Karpińskiego (1996), Medal Wschodniej Fundacji Kultury „Akcent” (1998), Złoty Krzyż Zasługi (1999), Nagrodę Literacką im. Bolesława Prusa w dziedzinie prozy za lata 1998-1999 (2000; ustanowiona przez lubelski oddział Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Urząd Miasta Lublina, Bibliotekę Uniwersytecką KUL i wydawnictwo Norbertinum) za książkę wspomnieniową Szlakami moich wód (2004).
Szczególne miejsce wśród jej zainteresowań zajmowały: dramat – zwłaszcza poetycki – oraz twórczość dramatyczna Cypriana Kamila Norwida i Paula Claudela. Nieraz podejmowała też refleksje nad literaturą religijną. Pasjonowała się teatrem, lubiła włóczęgę i pływanie, ceniła przyjaźń.