Edward Balcerzan – ur. 1937 w Wowczańsku pod Charkowem. Syn nauczyciela fizyki, Eugeniusza Balcerzana (sportretowanego w opowiadaniu Henerał), w czasie wojny oficera I Armii Wojska Polskiego, a następnie Wojsk Ochrony Pogranicza, i Marii z d. Żywotowska, nauczycielki przedmiotów humanistycznych (sportretowanej w eseju Nauczycielka historii w historii), w czasie wojny więzionej przez KGB. Przez starszą siostrę Irenę ocalony przed radzieckim domem dziecka (czyli przed wynarodowieniem i zapewne zagubieniem własnej tożsamości), w 1946 r. wraz z matką osiedlił się w Szczecinie, tam kończył liceum ogólnokształcące i debiutował wierszami w prasie szczecińskiej (1955), wkrótce został członkiem Koła Młodych przy ZLP (opiekunem Koła był Witold Wirpsza). Stopień magistra zdobył na poznańskiej polonistyce w 1961 r. za rozprawę o powieściach Witkacego, doktorat w 1968 r. za rzecz o dwujęzycznej twórczości Brunona Jasieńskiego, habilitację uzyskał w 1972 r., dziś jest profesorem-seniorem UAM w Poznaniu, członkiem-korespondentem PAU. Prowadził seminaria i wygłaszał wykłady w różnych latach (po polsku lub po rosyjsku) w zagranicznych ośrodkach naukowych i instytucjach kultury w Bellagio, Bratysławie, Charkowie, Chicago, Czeboksarach (Czuwaszja), Florencji, Genui, Koszycach, Leuven, Moskwie, Neapolu, Nitrze, Nowym Jorku, Padwie, Paryżu, Pizie, Pradze, Rzymie, Stuttgarcie, Sztokholmie, Uppsali, Tartu, Turku (Finlandia), Udine, na Uniwersytecie Harvarda.
Równocześnie z prowadzeniem zajęć uniwersyteckich podejmował pracę redakcyjno-wydawniczą: w Wydawnictwie Poznańskim, w miesięczniku „Nurt”, następnie w „Tekstach” i, krótko, w „Tekstach Drugich”. Ogłosił drukiem książki poetyckie Morze, pergamin i ty (1960), Podwójne interlinie (1964), Granica na moment (1969), Późny wiek (1972), Wiersze niewszystkie (2009). Przekłady wierszy poetów rosyjskich i ukraińskich zamieścił w tomie Perehenia i słoneczniki (2003), który zawiera także jego prozę, stanowiącą pierwszą część trylogii autobiograficznej z kręgu „prozy maski” – jej część druga to Zuchwalstwa samoświadomości (2005); obie książki są kontynuacją powieści Pobyt (1964) oraz mniejszych form narracyjnych z tryptyku Któż by nas, takich pięknych (1972). Podobny, choć niekoniecznie identyczny, charakter – spotkanie wątków literaturoznawczych z autobiograficznymi – ma jego Pochwała poezji. Z pamięci, z lektury (2013).
Jako literaturoznawca zajmuje się przeobrażeniami polskiej poezji XX wieku, rytmami jej „strategii lirycznych” i „ideologii artystycznych”, co znalazło wyraz w czterotomowej serii, w której powtarza się pierwszy człon tytułu Poezja polska w latach…, zmieniają się natomiast lata 1918-1939, 1939-1965, 1939-1968… Badania nad poezją łączy z refleksją teoretycznoliteracką – Oprócz głosu (1971), Przez znaki (1972), Kręgi wtajemniczenia (1982), Przygody człowieka książkowego (1990), Śmiech pokoleń – płacz pokoleń (1997), Literackość. Modele, gradacje, eksperymenty (2013), ta ostatnia pozycja ukaże się po angielsku nakładem Wydawnictwa Peter Lang w przekładzie Sorena Gaugera. Studiuje i opisuje awangardę polską i rosyjską, o tym są jego prace Włodzimierz Majakowski (1984), Liryka Juliana Przybosia (1989), O nowatorstwie (2004). Interesują go także zagadki sztuki tłumaczenia – zob. Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Brunona Jasieńskiego. Z zagadnień teorii przekładu (1968); Poeci polscy o sztuce przekładu 1944-1974. Antologia (1977), Literatura z literatury (strategie tłumaczy) (1998), Tłumaczenie jako „wojna światów” (3 wyd. 2011). Wiersze, utwory prozatorskie i rozprawy naukowe Balcerzana są tłumaczone na języki angielski, białoruski, bułgarski, czeski, chorwacki, czuwaski, estoński, francuski, niemiecki, rosyjski, serbski, słowacki, szwedzki, węgierski, włoski, m.in. przez Gennadija Ajgiego, Vladimira Britaniszskiego, Karla Dedeciusa, Andreę Ceccherellego, Biserkę Rajcić, Grację Kerényi, Adrianę Kovachewą, Luigi Marinellego. W tym kręgu na szczególną uwagę zasługuje wydany po włosku tomik poetycko-eseistyczny Il tempo raddoppiato a cura di Andrea Ceccherelli e Lorenzo Costantino con una nota introduttiva di Jarosław Mikołajewski (Roma 2011), zawierający liryki Balcerzana i jego żony, poetki i eseistki, Bogusławy Latawiec (tom prezentowany w „Akcencie” 2/2012).
Laureat Nagrody PAN im. A. Brücknera (1969), Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1992), Polskiego PEN Clubu (1998), dwukrotnie nagradzany przez „Literaturę na Świecie” : w 1998 za Literaturę z literatury, i nagrodą specjalną „Mamut” w 2009. Dwukrotnie nominowany do Nagrody Jana Długosza, za książkę Tłumaczenie jako „wojna światów” (2010) i za Literackość (2014).
Edward Balcerzan o doświadczaniu poezji…
