Pewność wiary w „płynnym” świecie
Dziś, ze względu na wiele uwarunkowań kulturowych, mówić o prawdach wiary nie jest łatwo, a jeszcze trudniej niebanalnie przekazać jej główne założenia. Analiza teologicznych zagadnień, niekiedy niezwykle złożonych, wymaga opanowania podstawowego aparatu pojęciowego. Stąd często uczestnicy wykładów, seminariów naukowych, czytelnicy publikacji z tego zakresu, a nawet osoby słuchające niedzielnych homilii mogą oczuwać dyskomfort spowodowany tym, że dotykają niezwykle złożonej i szczegółowej materii, podczas gdy brakuje im wystarczającej wiedzy. Zmienia się bowiem sposób kształcenia, myślenia, a nawet używania języka we współczesnej kulturze. Ma to również wpływ na odbiorców treści teologicznych – zarówno wewnątrz Kościoła, jak i na jego obrzeżach. W tym kontekście wydaje się, że nadal pożądaną formą przekazu prawd wiary jest metoda oparta na katechizmie.
We współczesnym społeczeństwie z jednej strony można spotkać osoby oczekujące na gotowe rozwiązania i wskazania w zakresie zasad życia chrześcijańskiego, a z drugiej takie, które potrzebują przestrzeni dla własnych poszukiwań, pytań i pogłębionej refleksji. Jednak i w jednym, i w drugim przypadku niezbędna jest podstawa, która może prowadzić do pogłębionej analizy intelektualnej doświadczeń duchowych. W tym właśnie kontekście zwraca uwagę tryptyk książkowy (opublikowany przez Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium” w cyklu Spotkania z Katechizmem Kościoła Katolickiego), którego autorem jest arcybiskup Stanisław Budzik, metropolita lubelski i teolog.
Wierzę w Boga Ojca, Ufam Synowi Bożemu i Kocham dzieło Ducha Świętego to trzy części niezwykłej całości, które przeniknięte są nie tylko prawdami katechizmowymi, ale również w sposób harmonijny skupiają w sobie nauczanie papieży i wybitnych teologów – z uwzględnieniem kluczowych fragmentów biblijnych. Te trzy książki to również wyraz wielkiego uznania wobec przełomowego dla całego Kościoła wydarzenia, jakim był Sobór Watykański II. To propozycja dla osób utwierdzonych w wierze, ale także tych wszystkich, którzy chcą „dotknąć” tajemnicy i piękna chrześcijaństwa podążając za przystępnym, a jednocześnie pogłębionym i zachęcającym swoją formą wywodem. Zaletą tych publikacji jest także szata graficzna oraz podręczny format każdej części. Poszczególne rozdziały najlepiej czytać powoli, bez pośpiechu, fragment po fragmencie – wchodząc coraz głębiej w bogactwo treści i przestrzeń zagadnień istotnych dla wiary. Zabiegi redaktorskie, takie jak wyodrębnienie cytatów, ważniejszych fragmentów oraz dopełnienie publikacji obrazami i fotografiami, sprzyjają lekturze.
Jak podkreśla arcybiskup, tryptyk jest pokłosiem Roku Wiary, ale ma też ambicje stać się jego swoistą kontynuacją i aktualizacją w „tu i teraz” życia oraz misji Kościoła (przypomnijmy, że trwający od 11 października 2012 roku Rok Wiary w Kościele katolickim zakończył się 24 listopada 2013 roku).
W pierwszej z książek kluczowa wydaje się charakterystyka sytuacji kulturowej i cywilizacyjnej, w jakiej znajdują się współcześni wyznawcy Chrystusa. Autor za papieżem Franciszkiem mówi o rozszerzaniu się duchowego „pustynnienia” w dzisiejszym świecie. Ale nie ma tu miejsca na pesymizm, rezygnację czy gorzkie analizy. Każdy kolejny rozdział to świadome wezwanie, by nawet w rzeczywistości, która duchowo „pustynnieje”, ciągle poszukiwać sensu i radości płynącej z wiary. To wezwanie do nowej ewangelizacji. Zasłuchani w to papieskie wezwanie wyruszamy więc w drogę na różne pustynie współczesności, zabierając tylko to, co istotne: Ewangelię, wiarę Kościoła, której pochodnią oświetlającą nasz wędrowny szlak są dokumenty Vaticanum II i najważniejszy soborowy owoc: „Katechizm Kościoła Katolickiego” – pisze arcybiskup Stanisław Budzik. Jednocześnie zaprasza do kontemplacyjnej lektury Katechizmu…, co nie jest dzisiaj częstą zachętą.
Najważniejszy dokument pontyfikatu Jana Pawła II wyznacza zdaniem metropolity lubelskiego kierunek Kościołowi na trzecie tysiąclecie. Jest to kluczowe stwierdzenie, zważywszy na fakt, że obecnie częściej słychać apele o poszukiwanie jedynie nowych form przekazu, komunikowania czy przepowiadania kościelnego. Tymczasem bez podstaw wiedzy i wiary trudno prowadzić dyskusje chociażby na temat skuteczności nowej ewangelizacji. Dla każdego człowieka, który chce swoją wiarę pogłębiać, „Katechizm” jest bezcennym źródłem najważniejszych wypowiedzi nauczającego Kościoła – stwierdza autor. Niezwykle cenny jest fragment, który ów Katechizm przybliża. Autor w ciekawej formie malowniczo opisuje nawet charakterystyczne cechy edycji, a także poszczególne detale. Nie brakuje również odniesienia do genezy tego dzieła, jego struktury oraz głównych celów powstania Katechizmu…, który jest syntezą soborowej nauki.
Liczne rozdziały składające się na każdą z części tryptyku stanowią kompendium wiedzy na temat wiary Kościoła katolickiego, ale też cenną pomoc w zrozumieniu tego wszystkiego, czym żyją współcześni chrześcijanie. Pierwsza część, Wierzę w Boga Ojca, prowadzi nas w kierunku początków, genezy i fundamentów wiary, poznania Boga, a w pewnym sensie – również w kierunku poznania samego siebie. Oto tytuły rozdziałów pierwszego tomu tryptyku: Katechizm Kościoła Katolickiego, Depozyt wiary, Człowiek szuka Boga, Bóg szuka człowieka, Przekazywanie Bożego Objawienia, Pismo Święte, Wierzę, Wierzymy, Symbole wiary, Wierzę w jednego Boga, Jest – Który Jest, Trójca Święta, Stwórca, Opatrzność Boża, Niebo i ziemia, Człowiek obrazem Boga, Grzech.
Książka ta zawiera cenne wskazówki i wnikliwe wyjaśnienia w odniesieniu do kwestii, które także obecnie prowadzą niekiedy do gorących dyskusji. Pisząc o „wierzącym obywatelu świata”, metropolita lubelski zdaje się podkreślać kluczową rolę wiary i religii w codziennym życiu współczesnego chrześcijanina. Podpowiada, jak bronić argumentu, że religia nie należy jedynie do sfery prywatnej, oraz wyjaśnia, dlaczego Kościół uznaje i szanuje autonomię państwa i świeckiego porządku społecznego. Wszystkie te analizy zostały poparte aktualnymi wskazaniami zawartymi w Katechizmie…, co czyni publikację niezwykle praktyczną. Czytelnik jest kierowany również w stronę chyba najbardziej trudnego z zagadnień, jaki stanowi tajemnica tajemnic – istnienie Trójcy Świętej. Cenna jest próba przybliżenia wiernym w sposób stosunkowo najmniej skomplikowany nawet najtrudniejszych tematów.
Druga część tryptyku, zatytułowana Ufam Synowi Bożemu, składa się z następujących rozdziałów: Jezus Chrystus, Syn Boży i Pan, Przyjął ciało z Maryi Dziewicy, Misterium Wcielenia, Prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek, Przyjdź królestwo Twoje, Dzieło Odkupienia, Zbawienie przyszło przez Krzyż, Tylko Bóg zbawia, Zstąpił do piekieł, Przezwyciężyć samotność śmierci, Zmartwychwstał, Z pola bitwy do raju, Wstąpił do nieba, Przyjdzie w chwale, Przyjdź, Panie Jezu! Już pierwszy rzut oka na powyższe zagadnienia wskazuje, że czytelnik ma do czynienia z podstawowym wprowadzeniem w chrystologię. Należy jednocześnie podkreślić, że ta część tryptyku stanowi swoiste wprowadzenie w centrum chrześcijaństwa – bo wiara chrześcijańska skoncentrowana jest na Chrystusie, jest wyznaniem, że Jezus jest Panem i że Bóg wskrzesił Go z martwych. Autor wskazuje wyjątkowy charakter chrześcijaństwa i przekonuje, że to Bóg najpierw szuka człowieka. Publikacja zawiera diagnozę współczesnej duchowej kondycji człowieka, ale teolog i pasterz nie poprzestaje na tym, wskazuje bowiem konkretne rozwiązania mogące dać ludziom szansę na przezwyciężenie duchowej pustki oraz tęsknoty. Analiza poszczególnych rozdziałów prowadzi w sposób logiczny (lecz przecież również w wymiarze teologicznym, a nawet medytacyjnym) do odkrywania sensu wiary i życia – czyli Jezusa Chrystusa. Czytelnik znajdzie fragmenty, które zbliżą go duchowo do osoby Zbawiciela, ale też przyczynią się do ugruntowania wiedzy na tematy teologiczne, historyczne i egzystencjalne.
Trzeci tom tryptyku nosi tytuł Kocham dzieło Ducha Świętego. Abp Budzik już w pierwszych akapitach tej części rozważań pokazuje, że dostrzega szeroki kontekst kulturowy związany z działalnością współczesnego Kościoła. Wychodząc od analizy doniesień dzisiejszych mediów i tego, że Kościół nie ma obecnie „dobrej prasy”, kieruje uwagę czytelnika w stronę zdania katechizmowego, w którym podkreśla się, iż wspólnota owa jest dziełem Ducha Świętego oraz została powołana do istnienia dla zbawienia ludzi. Wreszcie autor za Katechizmem… zauważa, że poznanie wiary jest możliwe wyłącznie dzięki Parakletowi. Kocham dzieło Ducha Świętego to również wyraz wiary biskupa, świadectwo jego zaufania Duchowi Świętemu, który napełnia całe życie chrześcijanina.
Nie jest wcale powiedziane, że ostatniej części dzieła nie można czytać jako pierwszej. Książka składa się z dwudziestu pięciu rozdziałów, które dotyczą fundamentalnych zagadnień: Wierzę w Ducha Świętego, Duch obietnicy, Duch pełni, Duch Kościoła, Lampion na wysokościach, Eklezja, czyli Boże zwołanie, Misterium Kościoła, Boży Lud, Ciało Chrystusa, Świątynia Ducha Świętego, Kościół jeden, Kościół święty, Kościół powszechny, Kościół apostolski, Hierarchiczna struktura Kościoła, Świeccy w Kościele, Życie konsekrowane, Komunia świętych, Maryja wzorem wiary, Matka Kościoła, Kult Maryi, Odpuszczenie grzechów, Misterium śmierci, Zmartwychwstanie ciała, Życie wieczne. Całość zamyka Zakończenie, zatytułowane Amen.
Abp Stanisław Budzik umiejętnie prowadzi czytelnika przez najtrudniejsze i najbardziej skomplikowane zagadnienia teologiczne. Wszystkie trzy omawiane publikacje stanowią niezwykłą wartość dla osób chcących wzmocnić swoją wiarę i pogłębić wiedzę. Ale przede wszystkim oddają istotę nauczania Kościoła. Fakt, że autorem cyklu Spotkania z Katechizmem Kościoła Katolickiego jest biskup, będzie miał z pewnością spore znaczenie dla odbiorców poszukujących ugruntowanej wiedzy i skutecznej pomocy na ścieżce wiary w świecie, który często określany bywa mianem „płynnego”.
Arcybiskup Stanisław Budzik: Wierzę w Boga Ojca. Spotkania z Katechizmem Kościoła Katolickiego. Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium, Lublin 2014, ss. 206 + 1 nlb; tenże: Ufam Synowi Bożemu. Spotkania z Katechizmem Kościoła Katolickiego. Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium, Lublin 2015, ss. 231 + 2 nlb.; tenże: Kocham dzieło Ducha Świętego. Spotkania z Katechizmem Kościoła Katolickiego. Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium, Lublin 2017, ss. 311 + 3 nlb.
