Maciej Białas. Pawana dla poety rocka. W dziesiątą rocznicę śmierci Grzegorza Ciechowskiego

Republika powstała w 1981 roku. W przeciągu kilku miesięcy zespół zrobił oszałamiającą karierę, aspirując bardzo szybko do miana kultowego. Uznanie, jakie zdobył w środowisku muzycznym, nie zapewniło mu jednak długowieczności. Już pięć lat później Republikanie rozeszli się, ale sam Grzegorz Ciechowski w dalszym ciągu realizował się artystycznie jako Obywatel G.C. Wspólny koncert poróżnionych członków zespołu w Opolu w 1990 roku przyczynił się do reaktywacji Republiki, która w nieco odświeżonym składzie podjęła próbę odnalezienia się na krystalizującym się w zupełnie już nowych realiach społeczno-ekonomicznych polskim rynku muzycznym. Próba ta zakończyła się szczęśliwie. Sam Ciechowski zabłysnął w tym czasie jeszcze jako Grzegorz z Ciechowa znakomitym elektrofolkowym albumem oraz sprawdził się jako kompozytor muzyki filmowej.Na początku nowego milenium przed zespołem opromienionym blaskiem drugiego już wielkiego sukcesu otworzyły się nowe perspektywy rozwoju. Niestety, tyleż nagła, co tragiczna śmierć czterdziestoczteroletniego Ciechowskiego 22 grudnia 2001 roku przekreśliła je. Wraz z nią i rozwiązaniem zespołu zakończyła się pewna epoka w historii polskiego rocka. Republikanie nie znaleźli po dziś dzień godnych następców.

Naturalnie za życia Ciechowski, jako uznany rockman, koncentrował na sobie uwagę zarówno fanów, jak i dziennikarzy. Jedni i drudzy zresztą, w iście tabloidowym stylu, lubowali się w „wyciąganiu na światło dzienne” rozmaitych sensacyjnych wątków jego biografii. Ale kiedy po śmierci artysty wrzawa wokół jego rockowej kariery ucichła, kiedy opadł medialny kurz, kiedy przyszedł czas na głębszą refleksję, zaczęto Ciechowskiego odkrywać niejako na nowo – przyglądać się bliżej jego życiu, zgłębiać jego twórczość, dociekać jego społeczno-kulturowego fenomenu. Wspomniany pomarańczowy brulion, zawierający pięćdziesiąt cztery wiersze Ciechowskiego z okresu licealnego (bynajmniej nie wszystkie, jakie napisał w tym czasie), został odnaleziony dzięki staraniom posła ziemi tczewskiej Jana Kulasa w 2007 roku.

Przekaz artystyczny Ciechowskiego, ze względu na jego multimedialny charakter, uznać oczywiście należy za typowy dla rockowej sztuki, jednak opinie wyrażane przez twórcę w pierwszych, pochodzących jeszcze z początku lat osiemdziesiątych wywiadach, dowodzą jego trzeźwości w ocenie własnego potencjału artystycznego w obszarze rocka. Grzegorz Ciechowski doskonale zdawał sobie sprawę z tego, że nie jest nadzwyczajnym muzykiem i że Republika w istocie nie jest zespołem stricte rockowym; jednocześnie jednak dostrzegał w rocku najbardziej odpowiedni dla siebie środek ekspresji. Gdzie zatem upatrywał siły owej ekspresji? Przede wszystkim w słowie.

Naturalnie, jak na wyróżniającą się rockową formację przystało, Republika dołożyła starań, by porwać odbiorców oryginalnym stylem muzycznym. Muzyczną wizytówką zespołu, według Jana Skaradzińskiego, stał się chłodny, oszczędny, wręcz „kanciasty” styl grupy (z fortepianem jako instrumentem rytmicznym), który ujmował konsekwencją doboru środków artystycznych, siłą wyrazu i oryginalnością¹. Ale owo charakterystyczne fortepianowo-gitarowo-perkusyjne brzmienie zespołu, odwołujące się do punkrockowej rytmiki i mieszczące się w nowofalowej estetyce, nie mogło wystarczyć na dłuższą metę.