Obcy i osamotnieni
(…) Bo Widnokrąg to sztuka przede wszystkim o samotności. Osamotniony jest bohater-narrator oraz wszyscy wokół niego. Burmistrz, rzucony do obcego kraju i pośród obcych ludzi. Iwan – odgrodzony od żony i rodziny. Stary nauczyciel, który dawno temu stracił syna. Wujek Stefan, „trochę ospały z nadmiaru siły”; jego żona, „z kwitnącą dobrocią w oczach”. Babka Piotrusia, dla której „wszystko na tym świecie jest pokutą”; dziadek – przekonany, że człowiekowi najlepiej, gdy jest między niebem a ziemią. Wujenka Marta, „bladziutka jak poświata”, i wujek Władek – „najbardziej nieodgadniona postać w rodzinie”. No i oczywiście rodzice Piotra: matka, po śmierci męża zdana wyłącznie na siebie, i ojciec, powolnie zjadany przez chorobę, nie umiejący zaakceptować niektórych przejawów wiejskiej obyczajowości ani zrozumieć swojego syna. Wszyscy oni zostali wysiedleni nie tylko ze swego miejsca, ale przede wszystkim z życia. Tę dezintegrację najbardziej sugestywnie obrazuje scena, gdy krewni bohatera pojawiają się parami, zastygają z dala od pozostałych, a Piotr przedstawia ich w kilku słowach. W pewnym momencie podchodzą do siebie i ustawiają się jak do fotografii – jedynej takiej – rodzinnej.
Przejmująco samotne są również panny Ponckie, do których „szczęśliwi nie przychodzą” i które poza sobą nie mają nikogo. Nawet Piotr, mimo że zajmowały się nim tak troskliwie, poiły w dzieciństwie kakao, udzielały pierwszych lekcji tańca i życia, z czasem staje się dla nich jakby kimś „z innego świata”. Ostatecznie zostają im tylko wspomnienia: hrabiego Mundka, Anny… Bo ona też znika, i to jeszcze zanim zdoła zauważalnie zagnieździć się w przestrzeni wyznaczonej przez widnokrąg bohatera. Jak zaznaczono, mówi do niego, chwyta za dłonie i kładzie je na swym brzuchu, podaje jabłko, którego jednak – w przeciwieństwie do powieściowego pierwowzoru – partner nie zjada, lecz chowa do kieszeni.
Mimo starań Anny, cały czas ma się wrażenie, że ostatecznie nie udaje się jej ani ukoić jego lęku, ani przekroczyć jakiejś niewidzialnej granicy, którą Piotr mimowiednie być może wyznacza. Przekonanie to potęgują puste kręgi światła w miejscach, w których w pierwszej scenie stali bliscy narratora, oraz wypowiedziane przez niego, po monologu Anny, słowa: w końcu wszystkie uczucia i wszystkie myśli prowadzą do złudzeń. Ten stan wyobcowania zostaje jeszcze dobitniej zasygnalizowany w ostatniej wypowiedzi Piotra: pamięć tak naprawdę boi się swoich miejsc, pamięć jest chorobą wydziedziczenia. Bolesnego rozpoznania nie zaciera nawet pojawienie się na scenie wszystkich bliskich bohatera, którzy – rozmyci przez niebieskie światło projektora – niczym zjawy falują na tle bezkresnego morza. Ani nawet niosące nadzieję pytanie, jakie na końcu w spektaklu i w powieści zadaje Piotrowi jego syn. (…)
Wiesław Myśliwski: Widnokrąg. Reżyseria i adaptacja tekstu – Bogdan Tosza, scenografia – Jerzy Kalina, muzyka – Piotr Salaber, choreografia – Zbigniew Szymczyk. Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie. Prapremiera 31 stycznia 2009 r.
Siedzą (od lewej): matka – Magdalena Sztejman-Lipowska, dziadek – Andrzej Golejewski, babka – Jadwiga Jarmuł; stoją: wujek Władek – Jerzy Rogalski, wujenka Marta – Teresa Filarska, Piotruś – Krystian Stasiewicz, ojciec – Jan Wojciech Krzyszczak, wujenka Jadwiga – Anna Zawiślak, wujek Stefan – Artur Kocięcki, Piotr – Mikołaj Roznerski
Od lewej: matka – Magdalena Sztejman-Lipowska, ojciec – Jan Wojciech Krzyszczak, Piotruś – Krystian Stasiewicz, Piotr – Mikołaj Roznerski, starszina Iwan – Tomasz Bielawiec
Ojciec – Jan Wojciech Krzyszczak, Piotruś – Wiktor Golejewski
Piotruś – Krystian Stasiewicz, Ewelina Poncka – Karolina Stefańska,
Róża Poncka – Hanka Brulińska
