Muzyka w Programie Drugim Polskiego Radia
W lutym br. minęła osiemdziesiąta rocznica emisji radiowych w Polsce, zaś „Warszawa 2” zaczęła nadawać w 1937 r. jako program poświęcony kulturze, m.in. muzyce. Od r. 1991 jest to program muzyczno-literacki, adresowany do wszystkich słuchaczy zainteresowanych kulturą – mówi Elżbieta Markowska, dyrektor Programu II PR – bez żadnych ograniczeń wiekowych, wynikających z miejsca zamieszkania czy pozycji materialnej.[…] Chcemy tworzyć stację radiową dla możliwie szerokiej publiczności, dla wszystkich zainteresowanych.
Trudno w pełni zgodzić się z tą wypowiedzią, bowiem program Dwójki przygotowywany jest przecież głównie z myślą o wyrobionym muzycznie słuchaczu, mającym jako takie pojęcie o tzw. muzyce poważnej – elitarnej. Wybitny polski kompozytor Witold Lutosławski (1913-1994) w jednym z wywiadów powiedział: Muzyka jest sztuką rozgrywającą się w czasie. A więc komponujemy ją między innymi po to, aby wywołać w słuchającym cykl określonych reakcji, których porządek i przebieg w czasie ma zupełnie zasadnicze znaczenie dla określonego rezultatu, jakim jest percepcja całości utworu. Innymi słowy – komponując formę zamkniętą zakładamy, że w czasie wykonania słuchający jest niejako prowadzony przez kompozytora poprzez poszczególne etapy utworu aż do jego zakończenia. […] Haydn był mistrzem w rozkładaniu treści muzycznej w czasie…
Musimy ze smutkiem stwierdzić, iż jesteśmy narodem niezbyt muzykalnym, słychać to aż nadto np. w zbiorowym wykonaniu Mazurka Dąbrowskiego przed meczem piłkarskim czy odśpiewywaniu przez gości Sto lat u cioci na imieninach, kiedy dochodzi do istnej kakofonii. Jesteśmy wprawdzie dumni z Chopina czy Moniuszki, a jednak nasza muzykalność pozostawia wiele do życzenia. Tylko niewielki procent społeczeństwa interesuje się muzyką klasyczną, szuka w niej przeżyć osobistych i odczuwa piękno współbrzmień orkiestry czy zespołu chóralnego. Tylko nieliczna grupa tzw. melomanów uczęszcza systematycznie do filharmonii i opery, pozostali słuchają Programu I lub Radia Zet, propagujących z reguły muzykę rozrywkową, przeplataną różnymi wiadomościami z kraju i ze świata.
Wiadomo, iż muzykalność nie polega tylko na dobrym słuchu lub graniu na jakimś instrumencie. Człowiek muzykalny to taki, który posiada intelekt rozwinięty w kierunku pojmowania muzyki, czyli sam doskonali się w umiejętności słuchania i rozumienia dzieła muzycznego.(…)
W radiowej Dwójce każdy znajdzie coś dla siebie, bowiem dysponuje ona szerokim wachlarzem audycji muzycznych od średniowiecznej monodii po współczesność. Nie stroni też od jazzu (codziennie o 15.25 w oprac. Tomasza Szachowskiego) i folkloru (codziennie o 5.25 i 15.25 w oprac. Anny Szewczuk). Popularnością cieszy się audycja Fantazja polska, w której m.in. usłyszeć można utwory zapomnianych kompozytorów polskich: F. Lessla, J. Stefaniego, I. F. Dobrzyńskiego, F. Janiewicza czy I. Krzyżanowskiego (w oprac. Renaty Mieszkowskiej, Elżbiety Gryń-Stasik, Anny Świderskiej, Zofii Żmigrodzkiej i in.).
Do XV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. F. Chopina, który odbędzie się od 23 września do 24 października br. w Warszawie, przygotowuje nas (w każdą sobotę o 17.00) cykl audycji Przed XV Międzynarodowym Konkursem Chopinowskim, w oprac. Małgorzaty Pęcińskiej, Kacpra Miklaszewskiego i Andrzeja Sułka. Autorzy dają przegląd interpretacji laureatów i uczestników poprzednich konkursów pod kątem obowiązującego w tegorocznym konkursie repertuaru – od utworu obowiązującego w finale (koncerty), poprzez drugi etap (sonaty, polonezy, mazurki) do pierwszego (etiudy, ballady, preludia, nokturny…).
Z kolei w każdą niedzielę (o 18.00) możemy wysłuchać reaktywowanej audycji (z roku 1999) – Fryderyka Chopina dzieła wszystkie, autorstwa prof. Mieczysława Tomaszewskiego. Jest to słowno-dźwiękowa prezentacja dzieł genialnego muzyka, przedstawiona chronologicznie, tj. od pierwszych do ostatnich jego kompozycji.
Satysfakcję mają również miłośnicy muzyki lipskiego kantora, dzięki wznowionej audycji Dwieście kantat Jana Sebastiana Bacha z komentarzem prof. Mirosława Perza (w każdą niedzielę o 9.00), emitowanej po raz pierwszy na antenie PR w 1991 r. Podobnie rzecz się miała z audycją Reminiscencje muzyczne, w oprac. Jana Webera (1930-1992), poświęconą przede wszystkim interpretacji dzieł Chopina. Przy okazji warto podpowiedzieć Redakcji Dwójki, aby wznowiła Rozmaitości muzyczne Romana Jasińskiego (1900-1987), długoletniego naczelnego redaktora muzycznego PR, które prowadził w latach 1952-1981, urozmaicając je własną grą na fortepianie.
Nader ciekawą pozycją w „ramówce” Dwójki są Muzycy stulecia – przybliżają słuchaczom sylwetki zarówno zmarłych, jak i żyjących muzyków, np. jedna z audycji poświęcona była Władysławowi Szpilmanowi w 5. rocznicę śmierci (6 lipca br.), związanemu w latach 1935-1939 oraz 1945-1963 z Polskim Radiem jako pianista, kompozytor i szef Działu Muzyki Rozrywkowej. Organizował on zespoły, kwalifikował utwory na antenę, zatrudniał artystów muzyków, był wreszcie pomysłodawcą i współorganizatorem I Festiwalu Piosenki w Sopocie w roku 1961. Okupacja, getto warszawskie, duet fortepianowy z Arturem Goldfederem, ucieczka z getta, nieoczekiwana pomoc oficera niemieckiego, wyzwolenie, powrót do normalności i wreszcie praca w Polskim Radiu – dramatyczny życiorys artysty dzięki filmowi Pianista w reżyserii Romana Polańskiego mogły poznać miliony ludzi na całym świecie. Jego liczne piosenki, jak: W małym kinie, Nie ma szczęścia bez miłości, Pójdę na Stare Miasto, Czerwony autobus czy Tych lat nie odda nikt, śpiewały z powodzeniem piosenkarskie gwiazdy: Sława Przybylska, Irena Santor, Marta Mirska, Hanna Skarżanka (1917-1992), Ludmiła Jakubczak (1939-1961), Andrzej Bogucki (1904-1978) i Mieczysław Fogg (1901-1990).
Popularnością cieszy się Muzyka na życzenie, do której zapraszają m.in. Zofia Żmigrodzka i Piotr Orawski. Są to realizacje telefonicznych zamówień ulubionych utworów konkretnych radiosłuchaczy, np. pan X chciałby posłuchać Sonaty fortepianowej op. 26 S. Barbera, ale w wykonaniu Vladimira Horowitza, a pan Y – Koncertu fortepianowego W. Kilara, w interpretacji Janusza Olejniczaka z towarzyszeniem orkiestry Sinfonia Varsovia pod dyrekcją Jerzego Maksymiuka. W tej audycji zwrócił moją uwagę Jazzowy koncert klawesynowy Józefa Horowitza, w mistrzowskim wykonaniu Elżbiety Chojnackiej i orkiestry Concerto Avenna pod batutą Andrzeja Mysińskiego, oraz Koncert na bandoneon, fortepian, smyczki i perkusję Astora Piazzolli, grającego na bandoneonie. (…)
Trudno w krótkim szkicu omówić wszystkie atrakcje muzyczne Dwójki z ostatnich tygodni. Na zakończenie warto jeszcze wspomnieć o wspaniałej imprezie pianistycznej – 60 Międzynarodowym Festiwalu Chopinowskim w Dusznikach Zdroju (od 5 do 13 sierpnia) z udziałem wybitnych artystów: Philippa Giusiano, Kevina Kennera czy Dang Thai Son. Z tej okazji Dwójka przygotowała szereg transmisji, relacji, wywiadów i audycji specjalnych. Podobny charakter mają i inne audycje, jak: Sezon na Dwójkę (red. Hanna Maria Giza), Serenada notturna (red. Barbara Taraszkiewicz-Nowik), Muzyczna noc Euroradia czy Czas na jazz, Czas na polski jazz i Jazz piano-forte pod redakcją Tomasza Szachowskiego.
Radio jest dla muzyki naturalnym medium, co widać doskonale w programie Dwójki, bardzo zróżnicowanym pod względem formalnym i treściowym – od prostych odtworzeń nagrań z płyt kompaktowych czy taśm archiwalnych, poprzez popularne audycje „dla każdego”, aż po specjalistyczne analizy muzykologiczne. Program ten pełni dziś funkcję ogólnokrajowej filharmonii, docierającej z wartościową muzyką do tych zakątków w Polsce, w których sal filharmonicznych nie ma i nigdy nie będzie.
