Spis treści numeru 3/2002

Akcent numer 3 (89) 2002

SPIS TREŚCI

Marek Kusiba: wiersze
Edward Zyman: „Szukałem szczęścia po świecie, które było we mnie”. Wacław Iwaniuk (1912-2001)
Henryk Radej, Stanisław Dłuski: Wiersze dla Wacława Iwaniuka
Jan Wolski: Patriotyzm Iwaniuka
Andrzej Busza: wiersze
Jerzy Święch: Pomyślane przelotem
Roman Sabo: wiersze
Adam Tomaszewski: Słowa na koturnach. Pisarze emigracyjni, których znałem (fragmenty)
Edward Zyman: Tamten brzeg coraz bliżej. Adam Marian Tomaszewski (1918-2002)
Roman Chojnacki: Tryptyk o słowach
Sergiusz Sterna – Wachowiak: Szukanie Kanady. Esej torontoński
Jadwiga i Bogdan Czaykowscy: Autosekwencje (2)
Aleksander Rybczyński: wiersze
Jan Wolski: Czułość, zachwyt, wyobraźnia i tajemnica
Kazimierz Braun: Wodospadanie Niagarą za Ojczyznę
Edward Zyman: wiersze
Magdalena Rudiuk: Florian Śmieja – skrzętny gospodarz sensu
Bogdan Czaykowski: Dziewczyna Skrzypce Głaz
Krzysztof M. Jasiewicz: Prywatna czyli… społeczna. O Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich

PLASTYKA
Kamila Gajtkowska: Namalowana tożsamość. Grupa Siedmiu
Donald Brackett: W poszukiwaniu czystej formy: sztuka Jerzego Kołacza

PRZEKROJE
Poeci, poeci…

Sergiusz Sterna – Wachowiak: Metafora w domu i na emigracji albo poeta i obczyzna – /”Antologia poezji polskiej na obczyźnie 1939-1999″ – wyboru dokonał, opracował i napisał przedmowę Bogdan Czaykowski/
Andrzej Ziemiański: Wyż spokojnego słońca – /Bohdan Zadura: „Ptasia grypa”; „Między wierszami”/
Anna Kałuża: Głowa w piasek – /Julian Kornhauser: „Było minęło”/
Ewa Dunaj: Psalmodia pana Błyszczyńskiego – /Marian Janusz Kawałko: „Zmienna ogniskowa”/
Maria Makarska: „Moim królestwem jest łąka” – /Henryk J. Kozak: „Miejsca magiczne. Liryki podlaskie”/
Mariusz Solecki: Z zabaw i gier dziecięcych Dariusza Suski – /Dariusz Suska: „Wszyscy nasi drodzy zakopani”/
Anna Kałuża: Przebiegła bezosobowość – /Jacek Gutorow: „X”/
Ludmiła Siryk: Sercem dotykać rzeczywistości – /Krzysztof Guzowski: „Wyspy. Poemat”/
Tadeusz P. Polanowski: Poezja jak wino… – /Marta Jedliczko: „do siedmiu nocy – sztuka”/
Zdzisław Tadeusz Łączkowski: Piękna choroba na świat i człowieka – /Elżbieta Cichla-Czarniawska: „Niewyśpiewana serenada”/
Jerzy Sikora: Zanim spotkamy się nad Styksem – /Wiesław Szymański: „Niska 13B”/

Nie tylko analitycznie

Mateusz Marczewski: Pomiędzy poszukiwaniem a oswajaniem Kanady – /Adam Tomaszewski: „Krzyk dzikiej gęsi. Szkice kanadyjskie”/
Agnieszka Reszczyk: Czytanie „Antylatarnika” – /Bogusław Bakuła: „Antylatarnik oraz inne szkice literackie i publicystyczne”/
Rafał Watrowski: W kręgu wiedeńskiej moderny – /Elżbieta Hurnikowa: „W kręgu Wiedeńskiej Moderny. Z zagadnień polsko-austriackich powinowactw literacko-kulturowych”/
Maciej Cisło: Jeanne Hersch w służbie dobrego – /Jeanne Hersch: „Dzieje filozoficznego zdziwienia”/
Sławomir Buryła: Okolice pamięci – /Michael Steinlauf: „Pamięć nieprzyswojona. Polska pamięć Zagłady”/
Jan Pomorski: Kilka refleksji nad „Elementarzem” ks. Życińskiego – /”Elementarz księdza Życińskiego dla biskupa i świeckiego” – teksty wybrał i ułożył Tomasz Kunz/
Grzegorz Jacek Pelica: Prawosławie na Chełmszczyźnie – /Andrzej Gil: „Prawosławna eparchia chełmska do 1596 roku”/
Artur Ceyrowski: Czy dać szansę postmodernie? – /Wojciech Zieliński: „Status etyki w kulturze ponowoczesnej. Analiza propozycji Zygmunta Baumana”/
Stanisław Fita: Dworki – pejzaże – konie – /”Dworki – pejzaże – konie” – red. Krzysztof Stępnik/

TEATR
Z „Iwoną księżniczką Burgunda” (i nie tylko) w Niagara-on-the-Lake – Z Tadeuszem Bradeckim rozmawia Izabela Przyłuska

PORTRETY
Marek Kusiba: Przemyśleć cały świat. Spotkania z Ryszardem Kapuścińskim

ROZMOWY
„Urodzony z piołunów ziemiec” – z Bogdanem Czaykowskim rozmawiają Marek Kusiba i Edward Zyman

ARCHIWUM
Jan Wolski: Niedokończony poemat
Wacław Iwaniuk: Polska jesień (fragmenty)
Bogusław Wróblewski: Rysunki Wacława Iwaniuka

NOTY
Jan Wolski: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie
Lechosław Lameński: Sztuka polska z amerykańskiej kolekcji Toma Podla
Zbigniew Masternak: Szczęśliwe drzewko poezji

Polscy Kanadyjczycy

Przed pięcioma laty czytelnicy „Akcentu” otrzymali tom zatytułowany „Polscy Amerykanie”, poświęcony twórczości Amerykanów polskiego pochodzenia. Próbowaliśmy – częściowo przynajmniej – odpowiedzieć na pytanie, jak „od środka” patrzą na Amerykę, a jednocześnie na kraj swoich przodków, polscy emigranci i ich potomkowie. Jakie miejsce znaleźli dla siebie w USA i jak określają własną tożsamość? Jaki obraz polskości w sobie noszą i czy jest ona dla nich ciężarem, czy częściej inspiruje i skłania do głębszych analiz i poszukiwań (to zjawisko, które Danuta Mostwin określiła jako „trzecią wartość”).

Podobne pytania sformułowaliśmy obecnie w odniesieniu do polskich emigrantów w Kanadzie. Wśród autorów mniej tym razem twórców anglojęzycznych, częściej poruszamy się po terenie, który ciągle określa się mianem polskiej literatury emigracyjnej (czyż nie jest to termin anachroniczny?), ale spotykamy także autorów przemawiających uniwersalnym, ponadpaństwowym językiem sztuk plastycznych – jednym z bohaterów tomu jest Jerzy Kołacz, którego prace prezentujemy w kolorze nie tylko na okładce, lecz również wewnątrz numeru, co się od dawna w „Akcencie” nie zdarzało.

Próba całościowego ujęcia tematu „kanadyjskiego” jest naturalnym efektem zainteresowania tym obszarem widocznego na łamach „Akcentu” od kilkunastu lat, od czasu, gdy w roku 1987 (nr 3) opublikowaliśmy po raz pierwszy w kraju ważny poemat Andrzeja Buszy pt. „Kohelet”, a na początku 1990 r. nowe wiersze Wacława Iwaniuka. Ów największy z polsko-kanadyjskich poetów stał się w kolejnym tomie „Akcentu” (nr 3/1990) bohaterem monograficznych szkiców Janusza Kryszaka i Jerzego Święcha. Gdy wiosną następnego roku Wacław Iwaniuk odwiedził Polskę, redakcja „Akcentu” służyła mu gościną, była miejscem, od którego zaczynał dalsze wędrówki (więcej piszemy o tym w dziale „Archiwum”, przy okazji prezentacji unikalnych rysunków poety).

Później pojawiły się w „Akcencie” nowe opowiadania Jarosława Abramowa-Newerlego (nieobecnego w tym tomie – niech zatem informacja o obszernej publikacji w numerze 3/1993 stanowi usprawiedliwienie wobec miłośników jego twórczości); przez kilka lat (1993-1996) dokonywała się na naszych łamach „Zmowa oddalonych” w listach wymienianych przez Marka Kusibę i Romana Sabo; bohaterem plastycznej części numeru 3/1996 był torontoński twórca sensybilizmu Kazimierz Głaz; recenzowaliśmy „Ducha Atlantydy” J. Abramowa-Newerlego, omawialiśmy tom listów do Wacława Iwaniuka i nowy zbiór jego wierszy – podtrzymywani w tych staraniach przez życzliwe zainteresowanie Fundacji Turzańskich.

Autorzy tego numeru „Akcentu” wywodzą się z trzech różnych pokoleń. Adam Tomaszewski urodził się w 1918 roku. Niewiele od niego starszy był Wacław Iwaniuk. Obaj należeli do tzw. emigracji żołnierskiej, spowodowanej drugą wojną światową, na której frontach walczyli. Andrzej Busza i Bogdan Czaykowski, urodzeni w latach trzydziestych twórcy „Kontynentów”, przybyli do Kanady z Anglii w latach sześćdziesiątych. Kilku młodszych pisarzy zaniesionych zostało za ocean dopiero przez falę emigracji zwanej „solidarnościową” – warto przypomnieć, że wiersze Romana Chojnackiego i Marka Kusiby „Akcent” drukował jeszcze na początku lat osiemdziesiątych, zanim dotknął ich emigrancki los. Widziani z oddalenia wszyscy ci autorzy sprawiali w trudnym dla Polski ostatnim dwudziestoleciu minionego wieku wrażenie środowiska dość zwartego, skupionego wokół spraw kultury wspólnych dla kraju pochodzenia i kraju osiedlenia. Mamy nadzieję, że spotkanie z nimi na łamach „Akcentu” będzie dla czytelników ważnym przeżyciem.

Do powstania tego tomu „Akcentu” przyczyniło się grono naszych przyjaciół, zarówno w Kanadzie, jak w Polsce – spośród tych drugich najgorętsze podziękowania należą się Sergiuszowi Sternie-Wachowiakowi. Dziękujemy również Ambasadzie Kanady w Warszawie a szczególnie jej attache kulturalnemu, pani Delfinie Święćkowskiej za życzliwość i pomoc.

Bogusław Wróblewski