Akcent nr 4 (86) 2001
SPIS TREŚCI
Tadeusz Chabrowski: Bliźniaczki
Bohdan Zadura: Word Center
Ryszard Kapuściński: Uwagi o globalizacji
Jerzy Pietrkiewicz: Dzień św. Szymona w Lublinie (frag. powieści)
Jerzy Kłoczowski: Funkcja mediów na obszarach pogranicza w jednoczącej się Europie
Anna Frajlich: wiersze
Jerzy Bartmiński: Media wobec stereotypów narodowych na pograniczu
Jacek Kasprzak: opowiadania
Dmytro Pawłyczko: Oderwać się od bolesnej przeszłości
Sławomir Rudnicki: wiersze
István Kovács: Węgry w XX wieku: kraj, „który ze wszystkich stron graniczy sam ze sobą” oraz naród na granicy bytu i niebytu
Wojciech Próchniewicz: opowiadania
Piotr Sommer: Po stykach
Wojciech Kawiński: wiersze
Wacław Oszajca SJ: Media katolickie a pogranicze kultur
Grzegorz Matwies: opowiadania
Tadeusz Doroszuk: Telewizja Lublin – świadomość pogranicza (głos w dyskusji)
Janusz Winiarski: Pogranicze kultur w radiu Lublin (głos w dyskusji)
Leon Dyczewski: Media czynnikiem spajającym heterogenną społeczność pogranicza (przyczynek do dyskusji)
Jarosław Jakubowski: wiersze
Andrij Mokłycia: Wołyń jako świat idealny – słowo o poezji Waldemara Michalskiego
Maciej Cisło: Listy do***
Tadeusz Zubiński: Jaan Kross – bliski nieznajomy
Kacper Bartczak: wiersze
Michał Legierski: Wola i ból istnienia
PRZEKROJE
Poeci, poeci…
Jacek Bierut: Topografia moich snów. Czytam Sosnowskiego…;
Jarosław Cymerman: Podziemne światło „Papierowego lampionu” Sergiusza Sterny-Wachowiaka;
Anna Kałuża: Gorączka i wiersze;
Jerzy Szymik: Jestem pragnieniem i wodą, głodem i chlebem (o wierszach Alfreda Marka Wierzbickiego);
Ryszard Kołodziej: Nie tu, nie tam – a jednak – i tu, i tam;
Waldemar Michalski: Janusza Koniusza „Droga do Hamleta”;
Anna Kałuża: Czysta poezja. Marcin Baran;
Magda Opoka: „Ładnie tu u pana” (nowa książka M. Świetlickiego)
Nie tylko analitycznie
Maria Kunowska-Porębna: Czytając encyklopedię;
Wacław Sadkowski: Książka z cieniem;
Sławomir Buryła: „Zmyślona” opowieść;
Waldemar Dagilis: Dokumentacja ludobójstwa;
Bogusław Biela: Józefa Łobodowskiego portret własny;
Jan Zdzisław Brudnicki: Powrót Łobodowskiego;
Maria Wrzeszcz: Dotknięcie tajemnicy poznawania;
Kamila Borysewicz: Prywatna mitologia Zbigniewa Herberta;
Ryszard Lőw: Worek żydowski
PLASTYKA
Lechosław Lameński: Jeszcze raz człowiek i sacrum, czyli słów kilka o malarstwie Tadeusza Kuduka
TEATR
Bartek Kruk: Karnawał mitów i błaznów
MUZYKA
To ja jestem wodzirejem– rozmowa Magdy Opoki z Ryszardem „Tymonem” Tymańskim
WSPOMNIENIA
Stanisław Jan Rostworowski: Dysk gorejący. Wspomnienie o Edwardzie Stachurze
NOTY
Stanislaus A. Blejwas (1941-2001)
Jeszcze raz pogranicze
Nie wygasa zainteresowanie kulturowymi rezultatami zderzenia lub przenikania odmiennych tradycji i systemów wartości na obszarach zamieszkiwanych przez ludzi o różnych narodowościach. „Akcent” poświęcał tej kwestii wiele uwagi jeszcze w latach osiemdziesiątych, co zaowocowało m.in. serią tomów zatytułowanych „Na pograniczu narodów i kultur”. Termin „pogranicze” w znaczeniu, jakie mu wówczas nadaliśmy, zrobił karierę w latach 90., stając się dla wielu instytucji i przedsięwzięć kulturalnych pojęciem konstytutywnym. Ciągle jednak nie wszystko w tej dziedzinie zostało powiedziane, tym bardziej że sytuacja na świecie po 11 września daje refleksji nad współistnieniem odmiennych kultur nowe impulsy, zmuszając do weryfikacji wielu dotychczasowych przeświadczeń.
Szczególnego namysłu wymaga rola mediów (również – a może przede wszystkim – mediów regionalnych) wobec tej zasadniczej kwestii współczesnego świata. Owemu namysłowi służyła konferencja zorganizowana 28 września br. przez Wschodnią Fundację Kultury „Akcent” i lubelski ośrodek Telewizji Polskiej pt. Media w regionach wobec pogranicza kultur. Do udziału zaprosiliśmy wybitnych pisarzy, uczonych humanistów, dyplomatów i praktyków mediów.
Ryszard Kapuściński przedstawił swoje spojrzenie na problem globalizacji w świetle zagrożeń cywilizacyjnych, jakie powinien nam uświadomić terrorystyczny atak na USA. Dmytro Pawłyczko, poeta i ambasador Ukrainy w Warszawie, mówił o zbliżeniach ukraińsko-polskich. István Kovács, również poeta i konsul generalny Węgier w Krakowie, nakreślił współczesny obraz sytuacji narodu podzielonego między sąsiadujące państwa. Prof. Jerzy Kłoczowski, dyrektor Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej odniósł się do problemów pogranicza w perspektywie europejskiej integracji, a prof. Jerzy Bartmiński, językoznawca z UMCS rozważał funkcjonowanie trudnych do przezwyciężenia stereotypów narodowych. Ksiądz Wacław Oszajca, redaktor naczelny jezuickiego „Przeglądu Powszechnego” przedstawił obraz mediów katolickich na tle problemu sygnalizowanego przez temat konferencji. Piotr Sommer, redaktor naczelny „Literatury na Świecie” mówił o kwestii „pograniczności” zarówno ze swego osobistego, pisarskiego, jak redaktorskiego punktu widzenia. Dr Jan Sęk, wiceprzewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i TV podsumował dorobek mediów publicznych w przezwyciężaniu narodowych ksenofobii, a niżej podpisany naszkicował współczesną mapę czasopism literackich zajmujących się problemami pogranicza. W dyskusji głos zabrali m.in. Tadeusz Doroszuk, dyrektor lubelskiego ośrodka telewizyjnego i Janusz Winiarski, prezes Radia Lublin, a także dyrektor Ryszard Pacławski, odpowiedzialny za telewizję regionalną w zarządzie publicznej TV.
Teksty większości wspomnianych wystąpień złożyły się na eseistyczną zawartość „części głównej” tego numeru „Akcentu”. By nie spowodować znużenia czytelników „monotematycznością” lektury postanowiliśmy je przeplatać utworami literackimi, z których nie wszystkie mają związek z wiodącym tematem numeru. Oddajemy go do rąk czytelników z zachętą do dyskusji.
Bogusław Wróblewski
